La chatschadra da squilats

«100 onns tranteren»
incumbensa da scriver da la Lia Rumantscha per il giubileum da 100 onns

(hai, onns cun duos „nn“s, pervi dal rumantsch grischun)

La chatschadra da squilats as basa sülla seguainta poesia da Men Rauch ed es gnüda publichada a chaschun dal giubileum da 100 ons LR in üna broschüretta insembel cun traidesch oters texts dad auturas ed auturs da tuot la rumantschia.

Link: 16. avuost 2019, Litteratura: 100 onns tranteren

Il chatschader da squilats (Men Rauch, en Chalender Ladin, 1920.)

Pruodar Linard, ün bun chatschader,
’na saira am pudet persvader,
cha’l melder mez per nu fallar
saja fümar ün bun sigar.

”Sasch, üna fümadina’t piglia
sül cuolp la feivra chatschadriglia,
il puls es franc – il man quiet –
prouva – schi vezarasch l’effet!“

Quai’m jet a cour, ed üna jada,
cun ir a chatscha, schi per strada
jet in buttia a cumprar
per 15 raps ün schnat sigar

Mo t’il mettond aint in s-charsella,
m’impais: mo quai füss üna bella,
scha jond pels rövens fond silocs
am jess’l amò in tanta tocs?

Quai füss puchà – al tundarwetter,
be ch’eu savess ingiò t’il metter,
stübgiet invi’ – stübgiet innan
’na buna pezza per invan.

Mo qua – nun esa cler sco tinta,
ch’aint illa chonna della flinta
il bel – e grond – e lung sigar
dal sgüra nu’s pudess sfrachar!

Qua lönch nun fet la saramonna,
e cul sigar aint illa chonna;
jond inavant vez sün ün pin
ün bel squilat, chi fa l’homin

Jo cun la flinta – svelt chargiada,
Prrrumm – va quai üna sfrachada –
davo jet via a’l tscherchar ….
mo impussibel da’l chattar.

Restà be stut dalla fatschenda,
ün toc plü’n sü fet la marenda,
pensond adün’ al cuolp fallà
ed al squilat, chi d’es mütschà.

Mo sco ch’eu stun, schi tschüff in quella
dindet ün sflitsch sün ma jüvella –
sün quai am volv da tschella vart,
schi chi es quà –? Pruodar Linard

E quel am disch, fond üna tschera
bod suriainta – bod severa:
“Sasch meis ami – hoz n’haja viss
bler pe co’l uiss ammez Paris.

Gnond da quai sün tras la bos-chaglia,
n’haja dat ögl ün clap fümaglia
adüna aint il listess lö,
sco scha la tscheppa ’vess tschüff fö.

Sün quai – jond via plü daspera,
schi vez immez quella fümera
ün bel squilat – vosch plü, meis char –
il qual fümaiv’ ün schnat sigar!”

 

La chatschadra da squilats

Id es l’ultim di da chatscha. Il sulai penda fingià magari bass sur las muntognas ed inglüminescha la prada in ün verd sco cha Lina til cugnuoscha be da l’Irlanda. Ella nu d’eira mai statta in Irlanda, ma illa televisiun guardaiv’oura precis uschè.

Lina sezza sün seis bös-chet a l’ur dal god e morda süllas unglas.

Sch’ella serra ils ögls, as maisda il schuschuri dal vent chi sofla tras la bos-cha culla rumur dal flüm giosom la val, ed i tilla para be sco sch’ella füss a la riva dal mar. Ma quistas rumurs monotonas nu tilla quietan, in cuntrari, cun mincha secunda chi passa vain’la plü nervusa. Bainbod svanirà il sulai dal tuot davo la pizza, e culla s-chürdüm riva eir la fin da la chatscha.

„Quant gugent fümessa uossa üna cigaretta per quietar la nerva“, pensa Lina.

Ma daspö cha las cigarettas predilettas da Lina sun gnüdas plü charas co ot francs, ha’la decis da schmetter da fümar. A la fin dals quints esa tantüna eir amo da pajar la muniziun, e las prioritats da Lina sun cleras.

Na ch’ella vess dovrà quist’on tanta muniziun. Na, gnanca tun nu vaiv’la trat dürant las ultimas eivnas. Tuot quai chi tilla d’eira gnü davant la chonna, d’eiran squilats. Quists schmaladits squilats. I para sco schi tilla riessan oura, pervi chi san be precis cha Lina nu tils das-cha sajettar.

 

Tuot in üna jada interrumpa ün scruosch ils impissamaints da Lina.

Da tschella vart dal clerai s’avicina alch bes-cha. Ils scruoschs s’augmaintan e paran da gnir adüna plü dastrusch. Il cour da Lina cumainza a batter adüna plü svelt. Alch struozcha sur il tapet d’aguoglias d’larsch. Lina nu doda plü nügl’oter co las rumurs chi rivan nan da tschella vart dal clerai. La bos-cha tascha, ils utschels sun gnüts müts e l’En es svani. Uossa batta il cour fin süsom il culöz. Lina ha la pel giallina.

E lura til vezz’la.

 

„Mo quai nu po tantüna na esser!“

 

A l’ur dal god sta barba Linard.

Bun, Lina nun es dal tuot sgüra scha quai es propcha barba Linard, ma el guarda oura precis sco süllas fotografias i’l album da seis bazegner. Lina piglia il daint davent dal giallin e guarda tras il spejel lung. Schi, quai sto propcha esser barba Linard.

Uossa tilla ha’l eir el vis. El doza il chapè per salüdar e traversa il clerai cun pass franc.

„Buna saira Lina, co vaja?“

Lina es amo massa perplexa per dar resposta.

„Hast fat chatscha quist on?“

Lina dà il cheu da na. „Eu laiva güsta… Eu vess bod…“

Barba Linard rampigna sü dal bös-ch, agil sco ün squilat. Rivà sü pro l’assetta da Lina, piglia’l our da la gialoffa da seis tschop da pon üna trocletta da lain.

„Bündner Havana – mild und fein“, sta lasura.

„Guarda qua, ma pruodra“, disch el impizzond ün cigar, „sast, üna fümadina at piglia sül cuolp la feivra chatschadriglia. Il puls es franc, il man quiet. Prouva – schi vezzarast l’effet!“

Lina piglia üna tratta e tira il füm fin giò aint l’ultim chantun da seis pulmuns. Ella nun ha amo mai fümà üna cigara. Amo adüna tilla para cha’l temp stetta salda. Dafatta ils razs dal sulai glüschan amo nan fin sül clerai. Ma seis puls as sbassa, e plan planet riv’la darcheu da trar il flà.

Güsta cur ch’ella less dumandar a barba Linard co mâ ch’el es rivà sü qua, scutta quel: „Psst, guarda là! Che cornas!“

Lina piglia sü e mira. Uossa è’la tuot calma. Il daint tira vi dal giallin ed in ün batterdögl, sainza ch’ella dà bada precis cura, parta il tun.

 

Prrrumpf!

 

Da tschella vart dal clerai es ün squilat stais e lung per terra. Be las corninas stan sü e paran da cuccar tras l’erba vi pro Lina.

Ella as volva vers barba Linard, ma quel es svani. E cun el eir la s-chacla da cigaras.

„Barba Linard…..eu n’ha adüna cret cha quel saja mort dal 1919?“, marmuogna Lina.

Hinterlasse einen Kommentar