La Quotidiana, 28 settember 2022
Ils raquints da chatscha tunan suvent sco crimis – i sun raquints tanter cler e s-chür, plain tensiun e tanteraint rumpa ün tun la quietezza. Ma co esa propcha ad ir a chatscha? – La chatschadra Sidonia Pazeller da Tarasp ha fat per la FMR diari dad ün di da chatscha – da bunura fin saira tard.
08.10
Id es fingià davo las ot cur ch’eu part a bunura davent da chasa. Eu sun in viadi vers ün post da chatscha da meis bap, a l’ur dal god sper ün clerai. Ün collega m’ha fat a savair ch’el lascha far üna retschercha in vicinanza, ed eu vegn uossa a verer, scha’l chan da retschercha s-chatschess forsa alch sulvaschina fin sü pro mai. Sülla prada e sur cumün esa amo tschiera. Cun chaminar sü da la via duna bada alch s-chür d’immez il prà ün toc suot mai. Esa üna bes-cha o ün chatschader? Eu stun salda ün mumaintin ed improuv da verer tras la tschiera da che chi’s tratta, ma eu nu riv da dir. I sta massa salda per esser üna bes-cha, uschè ch’eu decid da na tour giò la buscha per verer cul spejel da champogna. Eu chamin plü jent inavant – chi sa che chi’m spetta sün meis post?
Inaquella va ün tun uschè dastrusch suot mai ch’eu tir ün vaira sigl. Uossa saja cha quel flach s-chür d’eira ün chatschader, perquai ch’eu vez co ch’el sta sü e chamina giò d’üna foppa. Pac plü tard vezza co cha sia siluetta cumpara darcheu davo la tschiera a l’ur dal god, ed eu dod a dar ün güvel. Uschè chi’d es d’intuorn sulvaschina! Forsa ch’eu varà hoz eir amo furtüna?
09.00
Cur ch’eu riv sün meis post, cumainza güsta a pluschignar. Eu tir aint amo ün pêr vettas büschmainta, manetschas ed ün fruntagl, suravia amo la pellerina da militar, e lura suna pronta. La tschiera penda amo adüna tanter la bos-cha, ed adüna cur ch’ella svanischa tanteraint be per tuornar pac plü tard darcheu, am metta avant co chi cumpara tuot in üna jada ün tschierviun a l’ur dal god. I füss la drett’ora – ora da tschiervis – mi’ora prediletta.
11.00
Ma eu nu vez ne tschiervis ne chavriöls, gnanc’ün squilat. Vers las ündesch rumpa il sulai finalmaing tras las nüvlas, e lura svanischa la magia da la bunura. Eu paquet insembel mia roba, tir oura darcheu ün pêr vettas e vegn ün toc sü da la via per ir girunond darcheu giò vers cumün. Davo pac toc chatta üna gianoscha sül müschel, plücofacil d’üna bes-cha giuvna chi nu varà survivü l’inviern passà. Ils daints sun amo güzs e na üsats, e las palas davantvart malapaina creschüdas oura. Pac toc plü invia glüschan bulaïns gelgs tras il müs-chel. Eu cleg ün puogn plain e tils met illa gialoffa da mia giacca, per giantar.
15.15
Davo giantar esa ün mumaint temp per far ün sönin sün cuotscha, respuonder amo ün pêr e-mails ed evader alch lavurs pel stüdi, e lura esa darcheu ura dad ir. Meis böt per quista saira es ün post var 350 meters d’otezza sur cumün, a l’ur d’ün laviner. Ün toc chamina lung la via da spassegiar, lura vaja be amo in crusch e traviers tras il god, sü da costas stipas. In viadi amunt chatta ün chastognin.
17.00
Eu nu sun amo gnanca desch minuts sün post, ch’eu dun bada ün movimaint da la vart schnestra da la costa. Ün chamuotsch! Quai sarà ün boc. Eu pigl sü il spejel – schi, id es ün bel boc da chamuotsch grisch, e quai be sün var sesanta meters! El nu’s lascha disturbar per nüglia, neir na cur ch’eu fetsch ün pa marenda, tant ch’el para da savair ch’eu nu til das-ch sajettar (prüma nun haja sajettà amo ingüna chavra da chamuotsch, e seguonda n’haja fingià sajettà ün boc da chavriöl). Ün’ura plü tard, darcheu ün movimaint! E darcheu ün boc da chamuotsch, quista jada ün plü gelguaint cun üna stribla naira sur la rain. Eir el maglia tuot pachific e’s metta lura giò davo ün tschep, ingio ch’el resta bod ün’ura. Il temp passa hoz be sco nüglia.
19.40
Id es gnü uschè s-chür, ch’eu nu vezzess plü las cornas da meis bel tschiervi, uschè ch’eu paquet insembel mia roba e’m met in viadi vers aval. I’l god s-chür esa difficil da chattar las drettas stortas per rivar giò da la costa stipa, ma ünsacura vezza darcheu la via da spassegiar suot mai, e lura suna fingià bod darcheu giò’n cumün. Eu riv a chasa cun mans fraids e massellas cotschnas, oramai sainza tschiervi, ma satisfatta e cuntainta d’almain avair vis sulvaschina – quai nu s’inclegia nempe da sai!
Sidonia Pazeller (*1998) ha fat l’examen da chatscha dal 2019 ed es ida quist’on pella terza jada a chatscha. Pel solit va ella a chatscha davent da chasa, e pel solit suletta. Quist on ha ella sajettà sia prüma bes-cha: ün boc da chavriöl.
Per proteger seis lös da chatscha muossan las fotografias forsa ils lös descrits, ma forsa neir na! Ma in mincha cas sun tuot las fotografias gnüdas fattas dürant la chatscha da quist on.
ElBerndo scriva 